Wat is een depressie?

15% van de bevolking1 krijgt in zijn leven te maken met een depressieve episode. Een depressie is meer dan zomaar wat zwaarmoedigheid: het is een echte ziekte met gevolgen voor het hele lichaam. Maar wat is een depressie nu eigenlijk en wat zijn de oorzaken?

Verdrietig zijn we allemaal wel eens. Het is een normaal gevoel in moeilijke tijden. Sombere buien kunnen dan leiden tot tijdelijke neerslachtigheid, maar soms is er meer aan de hand. Hoe herken je het verschil tussen neerslachtigheid en depressie?

• De intensiteit van de emoties: bij een depressie geeft het verdriet aanleiding tot extreem lijden.
• De impact op het dagelijks functioneren van de persoon in kwestie: als een mama neerslachtig is, maar er toch nog in slaagt haar leven draaiende te houden tussen kinderen, werk en huishouden, is er geen pathologische oorzaak.

Het belangrijkste symptoom van depressie is een extreme vorm van zwaarmoedigheid die een invloed heeft op het hele lichaam. Daardoor ontstaan andere symptomen zoals:

• slapeloosheid, of net het omgekeerde, meer slapen dan normaal;
• constante vermoeidheid, verlies aan motivatie, tragere bewegingen, moeite hebben om iets te doen;
• allerlei fysieke ongemakken: spijsverteringsstoornissen (diarree, constipatie, buikpijn ...), problemen van cardiologische (hartkloppingen, pijn in de borststreek ...) en neurologische aard (spanningen, hoofdpijn …);
• cognitieve klachten (slechte concentratie, problemen met aandacht en geheugen);
• grote ongerustheid: de persoon is bang voor alles en krijgt angststoornissen;
• suïcidale gedachten (met het risico om over te gaan tot de daad).

Dankzij de neurowetenschappen begrijpen we beter wat een depressie is. De oorzaak is een ontsteking van het limbische systeem, dat de gevoelens regelt. Dat systeem bevat de zenuwcentra van de emoties, die overreageren op verdriet en angst. En omdat alles verbonden is, raken ook andere gebieden in de hersenen ontstoken, zoals de kenniscentra. Via de hersenstam stuurt het limbische systeem bovendien noodsignalen naar het hele lichaam, met allerlei fysieke symptomen als resultaat.

Waarom lopen sommige personen meer kans op een depressie dan anderen? Men heeft ontdekt dat er enkele kwetsbaarheidsfactoren zijn:

• Genetische factoren: bepaalde genen maken een persoon kwetsbaarder voor depressie. Zo is het risico hoger wanneer een van je ouders een depressie heeft doorgemaakt (maar evengoed krijg je er zelf nooit last van!).
• Omgevingsfactoren: de omgeving waarin een kind – vooral in zijn prille leven – opgroeit, kan tijdens zijn ontwikkeling leiden tot een grotere kwetsbaarheid (slechte ervaringen in de jeugd, tekort aan affectie ...).

Er ontstaat een wisselwerking tussen die genetische factoren en de omgeving, waardoor er in de hersenen biochemische of neurologische wanverhoudingen ontstaan.

Bij personen met die vormen van kwetsbaarheid zetten bepaalde ingrijpende levensgebeurtenissen (rouw, trauma, financiële problemen …) een eerste depressieve episode in gang.

De meeste mensen die een eerste depressieve episode gehad hebben, krijgen daarna spontaan opnieuw een depressie als er geen algemene behandeling wordt opgestart. In dat geval is er sprake van een recidiverende depressie. De depressieve episoden keren terug, maar hebben wel telkens een begin en een einde. Tussen die episoden voelt men zich beter. In zeldzame gevallen raakt een persoon ondanks de behandeling zijn depressie niet kwijt. Bij een dergelijke chronische depressie is de stoornis blijvend..

Vrouwen krijgen tot twee keer vaker te maken met depressie dan mannen. Qua leeftijd onderscheidt men twee pieken:

• tussen 30 en 35 jaar,
• na 65 jaar.

De pensioenleeftijd is vaak een kritiek moment, vooral dan voor bijzonder actieve mannen. Als ze die nieuwe fase in hun leven slecht voorbereid hebben, vallen ze dikwijls in een zwart gat.

Bij ouderen komt ook vaak een (sluipende) depressie voor. De oudere persoon laat zich gaan, is voortdurend vermoeid en heeft een neerslachtige stemming, maar wijt dat aan de leeftijd. Meestal ontdekt de omgeving dat er een probleem is.

Bronnen

Artikel geschreven in samenwerking met dr. Daniel Souery, psychiater aan het Centre Européen de Psychologie Médicale Psy Pluriel.

1 Wittchen et al. The size and burden of mental disorders and other disorders of the brain in Europe 2010. European Neuropsychopharmacology (2011)