Wat is een steenpuist?

Au! Zit er een harde en pijnlijke rode pukkel op je huid? Misschien heb je dan te maken met een steenpuist of furunkel, een diepe ontsteking van een haarzakje, dikwijls veroorzaakt door een gouden stafylokok.

Steenpuisten zijn diepe huidinfecties die aanzienlijke pijn en ongemak kunnen veroorzaken. De symptomen van een steenpuist variëren gedurende de evolutie van de infectie. Hier is een gedetailleerde beschrijving van de symptomen die gepaard gaan met furunkels om te helpen bij hun identificatie en beheer. 

Een furunkel lijkt op een grote, bijzonder pijnlijke puist, die eerst rood en hard is, maar snel verandert in een pukkel met geelwitte kop gevuld met etter. We hebben hier te maken met een diepe infectie van de basis van het haar, het haarzakje of de talgklier. Ze wordt veroorzaakt door een bacterie, gewoonlijk een gouden stafylokok. Steenpuisten kunnen ontstaan op het gezicht en het lichaam. Bij mannen worden de behaarde zones het vaakst getroffen: de baard, oksels, rug, schouders, billen, dijen … In sommige gevallen vormen zich meerdere steenpuisten op een en dezelfde plek. We spreken dan over een karbonkel, een opeenhoping van furunkels op aangrenzende haarzakjes. 

Steenpuisten worden bijna altijd veroorzaakt door een bacterie, de zogenaamde gouden stafylokok (Staphylococcus aureus), die aanwezig is in de omgeving, maar zich ook kan vasthechten op de huid, in de neusholten en het spijsverteringskanaal. Bij ongeveer 30% van de volwassenen is de stafylokok permanent aanwezig, vaak in de neusholten. Die personen zijn dan wel ‘drager’ van de bacterie, maar krijgen daarom niet noodzakelijk een infectie. Zonder het te weten, kunnen ze de bacterie echter wel doorgeven aan andere mensen. 

In de meeste gevallen vereist een steenpuist geen specifieke aanpak. Je kunt ze thuis behandelen, met medicatie die je vindt in de apotheek. Maar in sommige gevallen ontstaan er complicaties en dan is het nodig om je een orale antibioticakuur te laten voorschrijven door de arts.

• Als de steenpuist gepaard gaat met koorts, een teken van infectie
• Als je te maken hebt met een karbonkel (een opeenhoping van meerdere steenpuisten)
• Als de steenpuist regelmatig terugkeert
• Als er sprake is van meerdere furunkels (zogenaamde furunculose): dan verschijnen er steenpuisten op diverse lichaamsdelen (opeenvolgend of tegelijk)

Een steenpuist is een besmettelijke infectie. De etter in de puist is besmet door de bacterie. Als je het letsel aanraakt met je vingers kun je dus andere personen aansteken en ontstaat er ook een risico op zelfbesmetting op andere lichaamsdelen. Knijp je steenpuist dan ook nooit uit! Bovendien bestaat er dan ook een gevaar van superinfectie met de bacteriën op je vingers. Was je handen dus grondig met water en ontsmettende zeep voor en na je de furunkel aanraakt, en gebruik daarna eventueel een hydroalcoholische gel. 

Het eerste teken van een steenpuist is een kleine, rode, harde en pijnlijke knobbel die zich vormt rond een haarzakje. Deze knobbel bevat nog geen pus en is over het algemeen gevoelig bij aanraking. Hij groeit snel in omvang, wat de pijn in het getroffen gebied verergert. 

Naarmate de steenpuist evolueert, wordt hij een pustule. Deze pustule is rood en de witte kop wijst op de aanwezigheid van pus. De steenpuist wordt warm bij aanraking en de pijn neemt toe. Het gebied rond de furunkel kan ook rood en gezwollen worden, wat het ongemak vergroot. 

In het laatste stadium van zijn ontwikkeling breekt de furunkel spontaan door, waarbij pus vrijkomt. Deze doorbraak verlicht vaak de druk en de pijn. Nadat de pus is uitgevloeid, wordt het vernietigde haarzakje, de zogenaamde kern, geëlimineerd. Dit laat een rode krater achter op de huid, die zal beginnen te genezen. 

De genezing van een furunkel kan ongeveer twee weken duren. Gedurende deze tijd zal de krater die door de verwijdering van de kern is achtergelaten, krimpen en sluiten. Het is echter gebruikelijk dat de genezen furunkel een ingezonken litteken op de huid achterlaat, dat permanent kan zijn. 

Bepaalde factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van furunkels verhogen. Overmatige transpiratie, vooral in combinatie met het dragen van strakke kleding, is een belangrijke factor. Een onvoldoende hygiëne en de aanwezigheid van chronische bacteriële brandpunten, zoals in de neus of bij een chronische wond, verhogen ook het risico. Bovendien kan contact met iemand die drager is van Staphylococcus aureus, het gebruik van corticosteroïde huidbehandelingen en huidwrijving tijdens contactsporten de verschijning van furunkels bevorderen.

Adolescenten en jonge volwassenen, vooral mannen met een vette huid en overmatige transpiratie, hebben meer kans op het ontwikkelen van furunkels. Mensen met diabetes, overgewicht, of een verzwakt immuunsysteem lopen ook risico. Sporters, vanwege de constante transpiratie en wrijving, evenals mensen met bloedarmoede door ijzertekort, zijn bijzonder kwetsbaar. 

Furunculose is de frequente herhaling van furunkels over meerdere maanden of jaren. Deze aandoening vereist bijzondere aandacht om de onderliggende factoren te identificeren en te behandelen. Obesitas, diabetes, onvoldoende huidhygiëne, een immunodeficiëntie en een ijzertekort zijn veelvoorkomende risicofactoren. Complicaties omvatten onaantrekkelijke littekens, lokale pijn en psychologische impact. 

Een karbonkel is een cluster van furunkels die een zeer pijnlijke ontstekingsmassa vormt, bezaaid met pustules. Deze complicatie treedt vaak op wanneer een furunkel onjuist wordt behandeld. 

Een furunkel kan evolueren tot een abces, een ophoping van pus omgeven door ontstoken weefsel. Deze aandoening vereist medische interventie om de verspreiding van de infectie te voorkomen.