Kom alles te weten over de slaapcyclus & slaapstoornissen
Maak jij deel uit van de 66% van de bevolking van de geïndustrialiseerde landen die slecht slaapt? Als je last hebt van slaapproblemen heeft dat een invloed op je dag. Na verloop van tijd kan een slaaptekort zelfs leiden tot mentale en fysieke gezondheidsproblemen. Het is dan ook belangrijk om de slaapcyclus te begrijpen, zodat je je slaapstoornis kan identificeren en weer kan genieten van een deugddoende nachtrust.
Uiteraard zijn we allemaal anders en neemt onze behoefte aan uren slaap af met de leeftijd. Maar weet dat een volwassene gemiddeld 7 tot 9 uur per nacht slaapt, wat overeenstemt met 4 à 6 cycli per nacht. Voor een goede nachtrust is de inslaapfase cruciaal.
De 5 fasen van de slaapcyclus
Elke volledige cyclus duurt ongeveer 90 minuten en bestaat uit 5 opeenvolgende fasen. Deze fasen werken samen om een optimaal fysiek en mentaal herstel te verzekeren. Je slaapcyclus beter begrijpen, bevordert je slaapkwaliteit en je algemene gezondheid. Er bestaan heel wat apps en geconnecteerde horloges waarmee je je slaapcyclus kan analyseren.
Fase 1: Inslaapfase (±5min)
- Overgangsfase van waken naar slapen.
- Je oogbewegingen vertragen en je hersenactiviteit neemt geleidelijk af.
Fase 2: Lichte slaap (±30min)
- De slaap begint maar blijft licht.
- Je lichaam is minder gevoelig voor externe prikkels, maar je kan nog makkelijk wakker worden.
Fase 3: Overgangsfase naar de diepe slaap (±5min)
- Je ademhaling wordt regelmatiger.
- Je hartritme vertraagt.
- Je spieren ontspannen zich.
Fase 4: Diepe slaap (±30min)
- Je hersengolven zijn traag.
- In dit stadium is het moeilijk om iemand wakker te maken, ook iemand die praat in zijn slaap.
- Je lichaam ontspant en herstelt zich.
Fase 5: REM-slaap (±15min)
- Je ogen bewegen voortdurend: rem staat voor Rapid Eye Movement.
- Je hartslag en ademhaling zijn onregelmatig.
- Je spieren zijn volledig ontspannen.
- Je verwerkt wat er overdag is gebeurd en slaat het op in het langetermijngeheugen.
- Emotionele herstelfase, ook gekend als droomslaap of paradoxale slaap.
Slaapstoornissen beter begrijpen
Val je moeilijk in slaap? Word je midden in de nacht wakker of val je overdag zonder reden in slaap? Hoewel we het in ons dagelijks taalgebruik meestal hebben over ‘slapeloosheid’, bestaan er verschillende soorten slaapstoornissen. Plak een naam op je symptomen en ontdek de oorzaken. Niet enkel stress verstoort je slaapkwaliteit…
Slapeloosheid
Slapeloosheid is een courante slaapstoornis die wordt gekenmerkt door moeilijkheden om in slaap te vallen, in slaap te blijven en door te vroeg wakker worden. De oorzaken en gevolgen zijn talrijk.
Meer lezen
Beschrijving
Slapeloosheid is een courante slaapstoornis die wordt gekenmerkt door moeilijkheden om in slaap te vallen, in slaap te blijven en door te vroeg wakker worden. De meest voorkomende symptomen zijn vermoeidheid, slaperigheid overdag, humeurigheid, gebrek aan motivatie, aandachtsproblemen en een afgenomen alertheid.
Oorzaken
Er zijn er heel wat. Stress, angst en depressie zijn de belangrijkste oorzaken van slapeloosheid bij volwassenen. We mogen echter omgevingsfactoren zoals geluid, licht en temperatuur niet onderschatten. Fysiologische factoren zoals chronische pijn, ademhalingsproblemen en hormonale stoornissen kunnen ook leiden tot slaapproblemen. Tot slot is er ook een verband tussen slapeloosheid en te veel koffie en alcohol en zeer hoge doses corticosteroïden.
Gevolgen
Slaapstoornissen kunnen leiden tot een verminderde levenskwaliteit, een toename van het aantal ongevallen op de weg of op het werk, een verminderde productiviteit op het werk en een toename van gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk, diabetes en obesitas.
Behandelingen
Advies op vlak van levenshygiëne en dieet, gedragstherapie, ontspanningsoefeningen en natuurlijke (aromatherapie, homeopathie, magnesium, ...) of medische behandelingen. Ook melatonine, een hormoon dat de dag-nachtcyclus helpt reguleren, kan doeltreffend zijn.
Slaapapneu
Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling onwillekeurig stopt tijdens de slaap. De meest courante symptomen zijn luid snurken en een abnormale vermoeidheid bij het opstaan.
Meer lezen
Beschrijving
Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling meer dan 10 seconden onwillekeurig stopt tijdens de slaap. Door de opeenvolgende apneus wordt de slaap telkens onderbroken en wordt nooit een diepe, verkwikkende slaapfase bereikt. Veelvoorkomende symptomen zijn luid snurken, abnormale vermoeidheid bij het wakker worden en hoofdpijn bij het opstaan, abnormale en frequente slaperigheid overdag, gedragsproblemen, een laag libido en depressie, en een verminderde zuurstoftoevoer naar het bloed. Slaapapneu kan op lange termijn leiden tot ernstige complicaties en een toename van het mortaliteitsrisico.
Oorzaken
Er zijn veel oorzaken voor slaapapneu: eerder obstructie van de keelholte, verstopping van de neusholte, vergroting van de amandelen, tong of huig waardoor de luchtstroom door de keel wordt belemmerd. Ook erfelijkheid zou een risicofactor zijn.
Gevolgen
Als slaapapneu onbehandeld blijft, kan het gevolgen hebben voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Het kan leiden tot een verminderde levenskwaliteit en relatieproblemen, door de vermoeidheid overdag en het ongemak van het snurken. Het wordt ook in verband gebracht met gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2.
Behandelingen
Als je last hebt van deze symptomen, maak dan een afspraak met een longarts of een slaapkliniek om te controleren of je al dan niet slaapapneu hebt. De behandeling zal afhangen van de ernst en de gevolgen van de stoornis. Het kan gaan om maatregelen op vlak van slaaphygiëne (gewichtsverlies, geen alcohol of slaappillen), het gebruik van een apparaat om de luchtwegen open te houden, zoals een mondstuk of een CPAP-toestel (Continuous Positive Airway Pressure). Als laatste redmiddel kan een operatie de anatomische afwijkingen corrigeren die de luchtwegen blokkeren.
Parasomnie
Parasomnie verwijst naar een groep slaapstoornissen gekenmerkt door onwillekeurig lichamelijk gedrag zoals slaapwandelen, tandenknarsen, nachtmerries, ...
Meer lezen
Beschrijving
Parasomnie is een groep slaapstoornissen die gekenmerkt worden door onwillekeurig lichamelijk gedrag dat zich voordoet tijdens de slaap. De symptomen zijn slaapwandelen, tandenknarsen, nachtmerries, wakker schrikken, verward wakker worden, slaapverlamming en hypnagoge hallucinaties of droombeelden. Aangezien sommige symptomen in verband kunnen worden gebracht met epilepsie, is het belangrijk om een arts te raadplegen.
Oorzaken
De oorzaken van parasomnie kunnen variëren afhankelijk van het type stoornis, maar psychologische factoren zoals stress, angst en depressie kunnen een trigger zijn. Sommige vormen van parasomnie zijn genetisch bepaald en kunnen bij meerdere familieleden voorkomen.
Gevolgen
De gevolgen van parasomnie kunnen ernstig zijn. Sommige nachtelijke aanvallen houden fysieke risico’s in voor de persoon in kwestie of zijn omgeving. Parasomnie heeft ook invloed op de psychologische gezondheid door de stress en angst die bepaalde slaapstoornissen veroorzaken. Ten slotte kan parasomnie leiden tot vermoeidheid overdag door een slechte slaapkwaliteit.
Behandelingen
De behandeling hangt natuurlijk af van de symptomen zelf en moet worden goedgekeurd door een huisarts of specialist, naargelang het geval. De behandeling bestaat vaak uit het vermijden van triggers van parasomnie, het verminderen van stress, en de slaapomgeving veiliger maken en verbeteren. Cognitieve gedragstherapie en lichttherapie kunnen doeltreffend zijn. Een behandeling met geneesmiddelen, zoals benzodiazepinen, antidepressiva en antipsychotica, wordt ook vaak voorgeschreven.
Narcolepsie
Narcolepsie is een neurologische slaapstoornis gekenmerkt door plotselinge vlagen van slaperigheid overdag, die soms gepaard gaan met aanvallen van kataplexie of spierverslapping.
Meer lezen
Beschrijving
Narcolepsie is een neurologische aandoening gekenmerkt door plotselinge vlagen van slaperigheid overdag, die soms gepaard gaan met aanvallen van kataplexie, een plotse spierverslapping. Deze abnormale remslaapverschijnselen komen zowel tijdens de slaap als tijdens het waken voor.
Oorzaken
De precieze oorzaak is niet bekend, maar het zou een genetische afwijking kunnen zijn veroorzaakt door een defect in de neurotransmitters (chemische stoffen die helpen bij het doorgeven van signalen) in de hersenen.
Gevolgen
Narcolepsie beïnvloedt het dagelijkse leven en de levenskwaliteit van patiënten. Het kan leiden tot ongevallen op de weg of op het werk, een verminderde productiviteit op het werk en een toename van gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk, diabetes en obesitas.
Behandelingen
De behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit. Ze kan bestaan uit stimulerende of kalmerende medicatie en therapeutische voorlichting over de ziekte en prognose.
Rustelozebenensyndroom
Het rustelozebenensyndroom is een zenuwaandoening die een oncontroleerbare drang veroorzaakt om de benen te bewegen door een tintelend, branderig gevoel dat vooral
's avonds optreedt.
Meer lezen
Beschrijving
Het rustelozebenensyndroom, ook gekend als restless leg syndroom, is een zenuwaandoening die een oncontroleerbare drang veroorzaakt om in een zittende of liggende houding de benen te bewegen. Een symptoom dat vaak voorkomt is een onaangenaam, tintelend, brandend of kloppend gevoel in de onderbenen. Het treedt vooral 's avonds op, tot meerdere keren per minuut.
Oorzaken
Het kan worden veroorzaakt door een ijzertekort of door bepaalde afwijkingen in de hersenen of zenuwen.
Gevolgen
Het rustelozebenensyndroom beïnvloedt de slaapkwaliteit en dus een goed herstel. Zoals de meeste slaapstoornissen heeft het dus een rechtstreekse impact op het dagelijks leven en de levenskwaliteit.
Behandelingen
Het rustelozebenensyndroom wordt over het algemeen medisch behandeld. Zo kunnen dopamine-agonisten worden voorgeschreven of worden de onderliggende medische aandoeningen, zoals een ijzertekort of nierfalen, behandeld. Op een regelmatig uur gaan slapen en het vermijden van stimulerende middelen zoals koffie, kunnen aanvullend helpen.
Hypersomnie
Hypersomnie is een slaapstoornis gekenmerkt door overdreven slaperigheid overdag. Ze kan het gevolg zijn van andere slaapstoornissen die leiden tot vermoeidheid overdag.
Meer lezen
Beschrijving
Hypersomnie wordt gekenmerkt door overdreven slaperigheid overdag. De meest gekende symptomen van deze slaapstoornis zijn vermoeidheid, slaperigheid overdag, humeurigheid, gebrek aan motivatie, aandachtsproblemen en een afgenomen alertheid.
Oorzaken
Deze slaapstoornis kan worden veroorzaakt door chronische vermoeidheid, depressie, hypothyreoïdie (een tekort aan schildklierhormoon), een hersentrauma, stofwisselingsstoornissen zoals diabetes, bijwerkingen van bepaalde geneesmiddelen of de gevolgen van slaapstoornissen zoals apneu of narcolepsie. Infecties of ontstekingsziekten kunnen ook leiden tot hypersomnie. Het is belangrijk om een arts te raadplegen om de oorzaak van deze slaapstoornis vast te stellen.
Gevolgen
Hypersomnie kan een invloed hebben op iemands sociale relaties en levenskwaliteit, door een gebrek aan energie en motivatie. Het kan het risico op ongevallen verhogen en leiden tot problemen op het werk door een gebrek aan concentratie en productiviteit.
Behandelingen
Neem een gezonde levensstijl aan en zorg voor een regelmatige slaaproutine. Over het algemeen kunnen ook gedragstherapieën helpen. Voorgeschreven geneesmiddelen omvatten stimulerende middelen, antidepressiva en GABA-modulatoren (remmende neurotransmitters die de hersenwerking helpen reguleren).
Weet jij alles over de slaapcyclus en slaapproblemen?
Test je kennis met onze quiz over de slaapcyclus en slaapproblemen.
Let's Talk
Stress en slaap
Stress en slaap
Bekijk de video samenvatting van de Let's Talk webinar over Stress en slaap, gegeven door onze gespecialiseerde apothekers.
Lees ook onze andere artikelen over slaapstoornissen :
Slaapproblemen: hoe kan mijn apotheker helpen ?
Stress en onze slaap: hoe stress onze slaap kan beïnvloeden
Verslaafd aan benzodiazepinen en Z-drugs ?
Dossier
Slaapproblemen & slaapstoornissen