Noodanticonceptie
de juiste reflex op het juiste moment
Welkom op onze gezondheidsfiche "Noodcontraceptie".
In deze fiche bespreken we met jou definitie, soa's, verschillende soorten, de prijs en advies over het gebruik van noodanticonceptie. Deze gezondheidsfiche is opgesteld door Aynaz, onze online apotheker.
Ter herinnering, als je onbeschermde seks hebt gehad en behoefte hebt om te praten, advies of ondersteuning te krijgen, aarzel dan niet om je arts, apotheker en/of een centrum voor gezinsplanning te contacteren.
Wat is noodanticonceptie?
Noodanticonceptie, ook wel postcoïtale anticonceptie genoemd, is een anticonceptiemethode die na onbeschermde geslachtsgemeenschap wordt gebruikt om een zwangerschap te voorkomen. Noodanticonceptie is niet bedoeld voor chronisch gebruik, maar wordt gebruikt in situaties waarin er een risico op zwangerschap bestaat, zoals:
- Een vergeten pil (orale anticonceptie: anticonceptiepil), het niet tijdig verwisselen van je anticonceptiepleister (anticonceptiestaafje) of het niet tijdig verwisselen van je vaginale anticonceptiering.
- Een pleister (anticonceptiestaafje) die losgekomen is (≥24 uur) of een ring die gescheurd is (> 3 uur verwijderd).
- Een gescheurde condoom.
Weet dat de effectiviteit van noodanticonceptie voornamelijk afhankelijk is van de tijd tussen de geslachtsgemeenschap en het nemen van anticonceptie.
Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)
Ter herinnering, geen enkele vorm van noodanticonceptie beschermt tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's). Het is dus belangrijk om niet alleen het risico op een ongewenste zwangerschap in gedachten te houden, maar ook het risico om een SOA op te lopen, waarvoor noodanticonceptie geen bescherming biedt. Het is dus van essentieel belang om altijd een condoom te gebruiken bij elke seksuele activiteit.
Soorten noodanticonceptie
Noodanticonceptie verschilt zowel in de toedieningswijze als in het werkingsmechanisme. Het is geen onschuldig middel, aangezien verschillende factoren in overweging moeten worden genomen om een optimale anticonceptie te waarborgen. Factoren zoals gewicht, chronische aandoeningen, hormonale anticonceptie en andere behandelingen moeten worden geëvalueerd.
De keuze wordt uiteindelijk gemaakt door de zorgverlener, apotheker of arts, die de beste oplossing zal aanbevelen.
Vandaag bestaan er twee grote categorieën noodanticonceptie. Deze verschillen in hun toedieningswijze en, daardoor, in hun effectiviteit. We maken namelijk een onderscheid tussen:
- Het spiraaltje: vaginale toediening
- De morning-afterpil: orale toediening
Elk van deze categorieën bestaat in verschillende soorten anticonceptiva. We zullen ze hier beschrijven om hun specifieke kenmerken te leren kennen.
Het spiraaltje
Het spiraaltje, ook wel een intra-uterine device (IUD) genoemd, is alleen op doktersvoorschrift beschikbaar.
Het koperspiraaltje
Het koperspiraaltje heeft de vorm van een T of een klein anker en bestaat uit een kunststof frame waaraan koperdraden zijn gewikkeld. Het wordt via de vagina ingebracht. Dit is het enige middel van noodanticonceptie zonder hormonen.
Waarom koper?
Koper heeft een toxisch effect op zaadcellen, waardoor ze onmogelijk een eicel kunnen bevruchten. Daarnaast veroorzaakt koper veranderingen in de baarmoederslijmvliezen en voorkomt het de innesteling van een bevruchte eicel. Het koper heeft dus een dubbele anticonceptieve werking.
Het koperspiraaltje als eerste keuze?
Het koperspiraaltje is de meest doeltreffende methode om zwangerschap na de ovulatie te voorkomen, vooral als het binnen 5 dagen na onbeschermde seks wordt ingebracht. De morning-afterpil (dat later aan bod komt) is ook een optie, maar haar effectiviteit is na de ovulatie minder en niet zo doeltreffend als het spiraaltje.
Het hormonale spiraaltje
Het hormonale IUD met levonorgestrel kan ook worden gebruikt, maar het heeft minder bewezen effect dan het koperspiraaltje, daarom wordt het niet aanbevolen als noodanticonceptie.
Kenmerken van het spiraaltje:
- Het wordt alleen door een zorgverlener (gynaecoloog of huisarts) ingebracht.
- Het kan tot 5 dagen na onbeschermde seks worden gebruikt als noodanticonceptie.
- Het koperspiraaltje biedt onmiddellijke bescherming tegen zwangerschap na plaatsing.
- Na verwijdering kan een vrouw direct zwanger worden.
- Het hormonale spiraaltje vereist het gebruik van een condoom voor minstens 7 dagen.
- Langdurige anticonceptie mogelijk, met een 2 à 3 jaarlijkse controle of een controle in geval van klachten.
- Het koperspiraaltje kan leiden tot zwaardere en langere menstruaties.
- Bij ongemak kan het spiraaltje worden verwijderd.
- Het spiraaltje is een veilige anticonceptiemethode tijdens de borstvoedingsperiode.
Vermijd het gebruik van een spiraaltje in de volgende gevallen:
- Recente bekkeninfectie
- Onverklaarbare vaginale bloedingen
- Baarmoederhals- of baarmoederkanker
- Bloedingsstoornissen
- Aandoeningen van de baarmoeder of vagina
- Allergie voor koper (koperspiraaltje)
De morning-afterpil of noodpil
De morning-afterpil, ook wel de noodpil genoemd, is een orale anticonceptiepil die in de apotheek vrij verkrijgbaar is, maar we raden je altijd aan eerst je apotheker te raadplegen voor advies over het juiste gebruik voor een maximale effectiviteit.
De morning-afterpil bevat een hormoon dat de ovulatie blokkeert of vertraagt, waardoor de eierstokken geen eicel afgeven. Het werkt niet als de ovulatie al heeft plaatsgevonden. Bovendien weet dat de noodpil niet 100 % betrouwbaar is en minder effectief is dan de anticonceptiepil.
De morning-afterpil moet dus binnen de 3 tot 5 dagen na onbeschermde seks worden ingenomen.
Levonorgestrel
Effectief tot 3 dagen na onbeschermde seks.
Levonorgestrel is beter geschikt voor patiënten die al hormonale anticonceptie gebruiken.
Ulipristal
Effectief tot 5 dagen na onbeschermde seks.
Kenmerken van de morning-afterpil:
- Sommige medicijnen kunnen de effectiviteit van de morning-afterpil verminderen, daarom is advies van een apotheker uiterst belangrijk.
- Bij borstvoeding: met Ulipristal wordt borstvoeding 7 dagen na inname afgeraden. Met Levonorgestrel kan borstvoeding 8 uur na inname weer plaatsvinden.
- Mogelijke bijwerkingen van de noodpil zijn misselijkheid, krampen, hoofdpijn en onregelmatige bloedingen.
- Een barrièremethode (zoals een condoom) is noodzakelijk gedurende minstens 7 dagen (afhankelijk van de gebruikte noodanticonceptiemethode) na het innemen van de ochtendpil.
In welke gevallen zal de morning-afterpil niet effectief zijn?
We benoemen enkele gevallen waarin de effectiviteit van de morning-afterpil mogelijk kan worden beïnvloed. Dit is geen volledige lijst, maar het helpt om het belang van een consultatie te begrijpen bij het gebruik van noodanticonceptie.
Het gewicht
Bij vrouwen met overgewicht is de effectiviteit van de morning-afterpil niet gegarandeerd. Aanpassingen van de behandeling kunnen dan nodig zijn om de slaagkansen te garanderen.
Bepaalde aandoeningen
Als je lijdt aan een leveraandoening of gastro-intestinale problemen hebt door bijvoorbeeld de ziekte van Crohn of een maagbypass, raadpleeg dan je arts voordat je de morning-afterpil inneemt.
Zwangerschap en borstvoeding
Als je zwanger bent of borstvoeding geeft, vraag dan altijd advies aan een zorgverlener voordat je een behandeling start. Dit geldt ook voor het gebruik van noodanticonceptie.
Hoeveel kost de morning-afterpil?
De morning-afterpil is vrij verkrijgbaar in apotheken en wordt gedeeltelijk vergoed (volledig voor bepaalde merken) door de ziekteverzekering. Een doktersvoorschrift is niet nodig.
Wanneer de noodanticonceptie innemen?
Het is belangrijk om de morning-afterpil zo snel mogelijk na onveilige seks in te nemen. Hoe sneller het wordt ingenomen, hoe effectiever het is. Ter herinnering, Levonorgestrel is effectief tot 72 uur (3 dagen) en Ulipristal tot 5 dagen.
Advies van jouw apotheker
-Noteer de datum van het losraken van de pleister of wanneer je het vergeten bent. Zo kan de zorgverlener het risico beter inschatten en je adviseren over de beste noodanticonceptie.
-Als je een morning-afterpil moet innemen of een koperspiraal moet laten plaatsen, doe dit dan zo snel mogelijk.
-Bij overgeven binnen 3 uur na het innemen van de morning-afterpil of bij hevige diarree, is het belangrijk onmiddellijk een nieuw tablet in te nemen.
-Wanneer een zwangerschapstest doen?
Vraag een zwangerschapstest aan uw arts of apotheker als:
- Je menstruatie meer dan 7 dagen te laat is.
- Je ongewoon bloedverlies hebt.
- Je vermoedt dat je zwanger bent.
-Als de onveilige seksuele betrekking meer dan 5 dagen geleden heeft plaatsgevonden, raadpleeg dan je arts of gynaecoloog. Na de periode van 5 dagen is geen enkel noodanticonceptiemiddel meer effectief.
Tot slot, wat moeten we onthouden over noodanticonceptie?
Noodanticonceptie, zoals de morning-afterpil, is minder effectief dan de gewone anticonceptiepil en moet als uitzondering worden gebruikt. Het koperspiraaltje is de eerste keuze, maar vereist een medische consultatie.
De keuze voor de juiste noodanticonceptie hangt af van verschillende factoren en moet altijd samen met een zorgverlener worden gemaakt.
Kies je gezondheidsfiche
Heb je nog vragen?
Onze online apotheker is beschikbaar via ons contactformulier om je vragen over deze gezondheidsfiche te beantwoorden. Aarzel niet om contact met hem op te nemen als je nog vragen hebt.
Gezondheidsfiches
Ontdek onze gezondheidsfiches die gemaakt zijn om je te informeren en je te helpen om veelvoorkomende gezondheidskwaaltjes te voorkomen. Elke fiche bevat advies van onze apotheker.
