Pijn, toch wel nuttig

Natuurlijk zouden we pijn liever aan ons voorbij laten gaan! Nochtans heeft dat onaangename gevoel een levensbelangrijke functie...

Auw! Je hebt je verbrand omdat je een hete schotel uit de oven hebt gehaald met je blote handen… Een domme fout! Maar ook een teken dat je lichaam zich goed verdedigt. Pijn is immers een onmisbaar onderdeel van ons afweersysteem. Als ons lichaam iets abnormaals detecteert zoals een slag, een snee of een brandend gevoel, zet het een pijnsignaal in gang om ons te doen reageren en ons te beschermen tegen de bron van het gevaar. Het is dankzij die pijn dat je de schotel niet te lang hebt vastgehouden zodat je slechts oppervlakkig verbrand bent. Pijn dient dus om onze aandacht op iets abnormaals te vestigen en om aan de alarmbel te trekken!

Ons lichaam beschikt over tal van 'pijnreceptoren' die ons snel doen reageren op pijn en ons daardoor beschermen. Deze pijnreceptoren bevinden zich in onze huid, onze organen, onze gewrichten enz. Zodra ze (feitelijke of mogelijke) weefselschade detecteren, sturen de perifere zenuwen een signaal uit dat via het ruggenmerg naar de hersenen wordt gezonden. De hersenen analyseren dat signaal om de locatie, de intensiteit, de duur en het type ervan te bepalen (in ons voorbeeld een relatief korte verbranding van de hand met gemiddelde intensiteit). Ook de affectieve en emotionele aspecten worden bepaald. De hersenen sturen dan een pijnsignaal terug naar de periferie (de hand) om ons te doen reageren: je laat onmiddellijk de hete schotel los. De hersenen lokken ook verschillende emotionele reacties uit, zoals huilen, flauwvallen, zich opwinden, enz. Welke emotionele reactie jij precies krijgt, dat hangt af van je voorgeschiedenis en persoonlijkheid.

Als reactie op die stresssituatie scheiden de hersenen ook chemische stoffen af. Die stoffen, endorfines genoemd, verspreiden zich in het lichaam om het te kalmeren. In bepaalde gevallen, zoals tijdens een inspanning of een intense emotie, kunnen er zoveel endorfines vrijkomen dat je zelfs geen pijn voelt! Dat is bijvoorbeeld het geval bij voetballers die pas na de match pijn voelen. Dat beschermingssysteem, de ‘inhibitoire controle’ genoemd, is bij sommige mensen doeltreffender dan bij anderen. Je kan dit beschermingssysteem meer gaan ontwikkelen dankzij methodes zoals zelfhypnose of sofrologie. Het kan daarentegen ook minder goed functioneren als gevolg van chronische pijn. In dat geval zullen de hersenen de pijn niet blokkeren maar hebben ze net de neiging om hem vlotter door te geven en te versterken. Het resultaat daarvan zijn wijzigingen in de zenuwuiteinden, die zonder enige prikkeling tekeer kunnen gaan en chronische pijn veroorzaken.