Opgelet met opiaten: gevaar!

Als je intense acute pijn ervaart, kan het zijn dat je arts je ‘opiaten’ voorschrijft (codeïne, tramadol, morfine). Als je die zeer krachtige geneesmiddelen gebruikt, volg dan het voorschrift tot op de letter!

Opioïde pijnstillers zijn afgeleiden van opium. Ze werken in op het centrale zenuwstelsel. Ze bestaan in verschillende vormen: in tabletten, siroop, pleisters, neussprays, inspuitingen enz.

We maken een onderscheid tussen:

• opiaten met een zwakke werking zoals codeïne en tramadol,
• opiaten met een sterke werking zoals morfine, buprenorfine, oxycodon, fentanyl en hydromorfon.

In tegenstelling tot zwakke opiaten is er bij sterke opiaten geen bovengrens: het is altijd mogelijk om de dosis te verhogen voor meer effect. Tegelijkertijd verhoog je daarmee wel hun bijwerkingen.

Opiaten zijn geen onschuldige geneesmiddelen. Je hebt er een medisch voorschrift voor nodig omdat ze afhankelijkheids- en tolerantieverschijnselen met zich kunnen meebrengen (je hebt dan een hogere dosis nodig voor hetzelfde effect) als je ze verkeerd gebruikt.

Zelfs zwakke opiaten veroorzaken heel wat bijwerkingen die redelijk onaangenaam zijn in het dagelijkse leven: constipatie, misselijkheid, braken, vermoeidheid, slaperigheid, concentratieproblemen, een droge mond, transpiratie enz.

Daarom wordt aanbevolen om ze zo weinig mogelijk te gebruiken. Je arts zal samen met jou de risico’s en de voordelen tegen elkaar afwegen.

Als je opiaten verkeerd of overmatig gebruikt, kunnen ze ook een ander soort bijwerking veroorzaken, hyperalgesie genoemd. Er doet zich dan een hogere pijngevoeligheid voor, waardoor de persoon overdreven pijn ervaart in verhouding tot een pijnprikkel, of zelfs tot een prikkel die normaal gezien pijnloos is, zoals een aanraking (allodynie).

Zolang je het voorschrift tot op de letter volgt en de inname in de tijd beperkt blijft, loop je geen risico om een afhankelijkheid te ontwikkelen. Let op de manier waarop je de geneesmiddelen moet innemen, op welk moment van de dag en vooral hoelang. Aarzel niet om het nog eens na te vragen bij je apotheker. Een tijdelijk gebruik van enkele dagen vormt geen probleem. Maar het gebeurt heel vaak dat patiënten het voorgeschreven doosje van 60 capsules helemaal opgebruiken terwijl ze de capsules slechts enkele dagen moesten nemen. Dan kunnen afhankelijkheidsverschijnselen opduiken.

Langdurig gebruik van opiaten voor chronische pijn wordt sterk afgeraden. De enige uitzondering daarop zijn kankerpatiënten, bij wie opiaten de vaak zeer zware pijn kunnen verlichten. In dat geval weegt de arts de risico’s en de voordelen tegen elkaar af in functie van de hoeveelheid pijn, de levenskwaliteit en -verwachting. Als er bijvoorbeeld sprake is van uitzaaiingen in de beenderen, dan is het risico op afhankelijkheid niet het belangrijkste probleem!

Als je arts je een behandeling met opiaten voorschrijft, moet je regelmatig met hem of haar afstemmen over de voor- en nadelen ervan om indien nodig de dosis te verlagen of van aanpak te veranderen.

Sommige bijwerkingen kunnen behandeld worden dankzij geneesmiddelen of zelfs door eenvoudige veranderingen in het dagelijkse leven.

• Om de transit te verbeteren kan je meer fruit en verse groenten eten en kan je beter voldoende drinken en bewegen, in plaats van meteen naar een laxeermiddel te grijpen. Al zijn er wel geneesmiddelen die indien nodig kunnen helpen.
• Om misselijkheid en braken tegen te gaan, kan je preventief anti-emetica nemen. Als dat niet volstaat, kan een verandering van opiaat helpen. Aarzel dus niet om het met je arts over je symptomen te hebben.
• Als je last hebt van een droge mond, dan moet je voldoende drinken. Bepaalde mondspoelingen, keelpastilles enz. kunnen het comfort verhogen.

Aarzel niet om je apotheker aan te spreken over je symptomen. Hij speelt immers een cruciale rol om je te helpen ze te beperken.