Warmte of koude: in de strijd tegen pijn

Verstuikte enkel, polsbreuk, lumbago, torticollis… Auw! Wist je dat je die soorten pijn kan verlichten door plaatselijk warmte of koude aan te brengen? In welke gevallen kan je er baat bij hebben?

Koude, of meer specifiek ijs, kan je gebruiken om acute pijn te verlichten die het gevolg is van een trauma (verstuiking, breuk), een chirurgische ingreep (bv. het plaatsen van een knieprothese) of een aandoening (bv. tenniselleboog, occipitale neuralgie). Aan de basis van al die soorten pijn ligt een lokale ontsteking. Koude kan zo'n ontsteking helpen afzwakken. Hoe? Eerst en vooral dankzij het fenomeen vasoconstrictie: door de koude verkleint de diameter van de bloedvaten waardoor er minder bloed naar de ontstoken zone stroomt. Een ontsteking ontstaat immers wanneer de bloedvaten verwijd zijn. Daarom is de ontstoken plaats rood, warm en opgezwollen. Koude zorgt voor het omgekeerde effect.

Warmte kan je gebruiken om pijn te verlichten die het gevolg is van verkrampte spieren: lumbago’s, torticollis, stijve spieren, menstruatiepijn, krampen enz. In tegenstelling tot koude veroorzaakt warmte het fenomeen vasodilatatie of bloedvatverwijding in de samengetrokken spier. De bloedvaten zetten uit, waardoor de doorbloeding geactiveerd wordt. Door die toestroom van bloed raakt de spier af van de toxines die ze bevat en die de contractie veroorzaken. Als gevolg daarvan zal de spier ontspannen.

Aangezien warmte een vasodilatatie teweegbrengt, zal het aanbrengen van warmte op een lichaamsdeel met een acute ontsteking het probleem alleen maar verergeren. Een tip: in geval van twijfel tussen koud en warm kies je best altijd voor koud.

Idealiter gebruik je een gelkompres (dat je in de diepvries bewaart) of een kersenpitkussen (dat je in de microgolfoven opwarmt). Aarzel niet om raad te vragen aan je apotheker. Als je ijs nodig hebt, kan een zak ijsblokjes of bevroren groenten de klus ook klaren.

Wikkel er een doek rond om de huid te beschermen en leg het een kwartiertje op de pijnlijke zone. Het kan soms urenlang verlichting bieden.

Enkele contra-indicaties: koude is te vermijden bij slechte doorbloeding of huidzweren. Warmte wordt afgeraden in het geval van veneuze insufficiëntie.

Een van de voordelen van thermotherapie is dat je er de inname van geneesmiddelen mee kunt beperken of vermijden. Op die manier loop je ook geen risico op bijwerkingen. Spierontspanners kunnen bijvoorbeeld vermoeidheid veroorzaken of tot een verslaving leiden als je ze te lang neemt. Van ontstekingsremmers kan je dan weer een maagzweer krijgen als je ze niet neemt met de nodige omzichtigheid. Het gebruik van koude kan ook nuttig zijn voor mensen bij wie het gebruik van ontstekingsremmers niet is aangewezen omdat ze bijvoorbeeld bloedverdunners nemen.